Deelsessies

De snelheid waarmee ons klimaat verandert neemt toe. De KNMI-scenario’s worden aangescherpt. Nu al geldt voor Nederland een opwarming van 1,7 graden, 20 centimeter zeespiegelstijging en drie keer zo vaak extreem weer (ten opzichte van 1900). Tegelijkertijd verdubbelt de co2 uitstoot nog iedere 35 jaar wereldwijd. Hoe bereidt Nederland zich voor? Wat betekent het voor erfgoed? Moeten we – net als vroeger – accepteren dat we niet alles kunnen behouden? Hoe bieden we handelingsperspectief? In deze werksessie tonen we de eerste resultaten van een onderzoek naar de klimaatgevaren voor erfgoed, kijken we samen vooruit en gaan we als erfgoedsector met elkaar in gesprek.

Je denkt wellicht: in een crisissituatie krijg ik hulp van de veiligheidsregio en die zorgt dat ikzelf, maar ook mijn erfgoedobject of -locatie goed beschermd de crisis door komt. Is dat zo? Waarschijnlijk voor een deel wel, zeker wat jezelf betreft. Maar het erfgoed? Krijgt dat een bescherming vanuit de veiligheidsregio? Deze sessie gaat over wat we van elkaar kunnen verwachten. Wat is een veiligheidsregio eigenlijk en hoe werkt deze organisatie voor, tijdens en na een crisis? En wat is een crisis eigenlijk? De sessie gaat ook over zelfredzaamheid: want wat kan je zelf doen om het erfgoed te beschermen wanneer iets grootschaligs dreigt te gebeuren? En waar verwacht je hulp van anderen? Het gaat om crisisbewust worden, zijn en maar zeker ook doen: namelijk actie ondernemen. We zetten je in deze sessie aan het werk zodat je bij terugkomst op je erfgoedlocatie direct aan de slag kan.

Provincie Utrecht heeft samen met de Waterschappen HDSR en AGV in het project ‘klimaatkansenkaart’ onderzocht hoe de Hollandse Waterlinies opnieuw ingezet kunnen worden om ons land te beschermen, maar nu tegen klimaatverandering. Inzicht in de relatie tussen de waterlinie en het landschap alsmede de relatie tussen de klimaatopgaven en het landschap vormen de basis voor de klimaatkansen en deze zijn uitgewerkt in een klimaatkansenkaart als opstap naar een klimaatrobuust linielandschap. Adviseur Arjan Conijn (Witteveen+Bos) legt in een workshop uit hoe je de kernkwaliteiten van je erfgoed in kunt zetten voor klimaatadaptatie, waardoor je tegelijkertijd de beleving van je erfgoed versterkt. Breng je eigen case in om direct aan de slag te gaan en erfgoed in te zetten voor de urgente opgaven van vandaag.

De gevolgen van de klimaatveranderingen voor monumentaal groen en blauw op kastelen, historische buitenplaatsen en landgoederen zijn groot. Wat zijn écht de gevolgen van wateroverlast, hitte en droogte op groene monumenten? Het Erfgoed Deal-project Kennisprogramma Klimaatrobuuste Kastelen, buitenplaatsen en landgoederen experimenteert in het veld, verzamelt good practices en vult lacunes in kennis in. Tijdens deze deelsessie wordt ingegaan op de doelstellingen en activiteiten van het programma en gaan de deelnemers aan de slag met het groenblauwe plan canvas en de routekaart. Deze tools zijn ontwikkeld in het Kennisprogramma om eigenaren en terreinbeherende organisaties te faciliteren om met stakeholders en belanghebbenden het gesprek aan te gaan, en stappen te zetten richting een klimaatadaptief plan voor historische buitenplaatsen en landgoederen.

De deelsessie begint met een presentatie over voorbeeldprojecten uit het Programma Erfgoed Deal waarin erfgoed wordt ingezet om gebieden klimaatrobuuster te maken, onder meer met de inzet van groen en landschappelijk erfgoed.

Op 24 februari viel Rusland buurland Oekraïne binnen. Volgens een telling van afgelopen juni zijn sindsdien 152 culturele locaties geheel of gedeeltelijk verwoest. De impact van het verlies van erfgoed is groot en laat decennia lang zijn sporen na. De oorlog in Oekraïne heeft nogmaals aangetoond hoe belangrijk preventieve maatregelen zijn om in een crisissituatie adequaat op te kunnen treden. Tijdens deze sessie gaat de Nederlandse Unesco Commissie samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed in op de lessen die we hebben geleerd uit het verleden en heden, het beleid en de bescherming van cultureel erfgoed in tijden van gewapend conflict. Ook ga je zelf aan de slag met een aantal stellingen en relevante casuïstiek.

De R van Risico zit weer in de maand! Voor monumenteigenaren en andere partijen die met bijzondere gebouwen bezig zijn, liggen er grote risico’s op de loer. In deze deelsessie gaan we met elkaar aan de slag met vier risico’s: droogte, wateroverlast, de betaalbaarheid/verhuurbaarheid van monumenten in relatie tot o.a. de  exorbitante gasprijzen en de schaarste aan personeel. Elk onderwerp wordt voorafgegaan door een spreker, waarna we in groepen aan de slag gaan met de aanpak. Deelnemers kunnen na de sessie aan de slag met de risico’s binnen hun eigen organisatie.

Het Fort op de Voordorpse Dijk maakte deel uit van de tweede fortengordel van de Nieuwe Hollandse Waterlinie en werd tussen 1867 en 1871 aangelegd als onderdeel ter bescherming van onder andere de spoorlijn Utrecht-Amersfoort. De Nieuwe Hollandse Waterlinie is een verdedigingslinie van 85 km lang. Deze loopt van het eiland Pampus tot aan de Biesbosch en bestaat in totaal uit 46 forten en 5 vestingsteden. Sinds 2021 is het UNESCO werelderfgoed.  

De rondleiding start met een introductie van Lotte Zaaijer en Hylkema Erfgoed over de bouwhistorie van het Fort, vervolgens nemen de gidsen van Gilde Utrecht je mee op een rondleiding over het Fort en leer je alles over haar bijzondere geschiedenis. 

Leer alles over de forten, sluizen en betonnen werken en ontdek het strategische landschap van de Hollandse Waterlinies die Utrecht moesten beschermen tegen de vijand. Tijdens deze fietstocht leer je alles over het verleden van de fortenringen rondom Utrecht, verboden kringen en de inundaties en wordt de link gelegd met huidige opgaven zoals klimaatverandering, biodiversiteit en het belang van groen in bij verstedelijking. We gaan op bezoek bij de nieuwe ondernemer van Fort de Gagel en bespreken op Fort Ruigenhoek hoe we de kwaliteiten van het erfgoed inzetten voor klimaat, biodiversiteitsdoeleinden en gebiedsontwikkeling. Onderweg leer je het landschap lezen.

Droogte leidt tot lagere grondwaterstanden, wat weer tot bodemdaling kan leiden. Dat brengt schade aan het groen, wegen, riolen en.. monumentale gebouwen. Hogere grondwaterstanden kunnen leiden tot vochtoverlast, en hevige buien tot overstromingen. Het zijn zeer actuele ontwikkelingen, waar we steeds vaker mee te maken krijgen. Wat zijn de effecten van klimaatverandering op het water, en op monumenten? We delen de laatste kennis uit de ‘waterwereld’ voor een landelijke blik. Het Rijksmuseum laat zien met welke concrete maatregelen zij schade voorkomen en Waternet laat zien hoe gemeenten en waterschappen faciliteren. We nemen je graag mee op reis naar klimaatadaptieve gebouwen én omgevingen, en gaan graag in gesprek over jouw ervaringen.